๑๔ กุมภาพันธ์ “วันราชภัฏ”

ใกล้ ๑๔ กุมภาพันธ์ “วันราชภัฏ” มารู้สถานที่สำคัญกันในรั้วราชภัฏฯ

อาคารหอประวัติมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี “อาคารควรค่าแก่การอนุรักษ์”

ปีที่สร้าง พ.ศ. ๒๔๖๖ / ปีที่ได้รับรางวัล พ.ศ. ๒๕๕๒

…………………………………………………………………….

อาคารหอประวัติมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี หรืออาคารวังแดง เป็นอาคารเรียนหลังแรกของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ซึ่งเดิมคือโรงเรียนฝึกหัดครูกสิกรรมมณฑลอุดร เป็นอาคารไม้ชั้นเดียวขนาด ๕ ห้อง ใต้ถุนสูงสร้างด้วยไม้ตะเคียนหลังคามุงสังกะสี ในระยะแรกอาคารหลังนี้ได้ใช้เป็นอาคารเรียนเพียงอย่างเดียว หลังจากนั้นมีการปรับปรุงพื้นที่บางส่วนเป็นห้องพักครูและสำนักงาน อาคารหอประวัติมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ถือเป็นตัวอย่างในการอนุรักษ์อาคารที่มีคุณค่าทางสถาปัตยกรรมโดยการปรับเปลี่ยนประโยชน์ใช้สอย และสามารถรักษารูปแบบและวัสดุเดิมของอาคารเอาไว้ได้ แสดงให้เห็นถึงความตั้งใจของผู้ที่เกี่ยวข้องในการรักษามรดกวัฒนธรรมสำคัญของเมือง ที่มาของชื่อ “วังแดง” นี้ไม่ทราบแน่ชัด สันนิษฐานว่าคงเรียกตามความใหญ่โตของอาคาร และความสลับซับซ้อนของห้องหับ อีกทั้งเรียกตามสีเนื้อไม้ที่ใช้ทำผนังอาคารก็เป็นได้ อย่างไรก็ตามชื่อวังแดงนี้มิได้เป็นชื่ออย่างเป็นทางการ บางครั้งก็มีการเรียกว่า “อาคารกลาง” หรือ “อาคารขุนประสม”

อาคารหอประวัติมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานีเป็นอาคารไม้หลังใหญ่ชั้นเดียวใต้ถุนสูง รูปทรงคล้ายกับบ้านพักอาศัยทั่วไปในแถบภาคอีสานหรือสถานที่ราชการตามหัวเมืองในอดีต ผังพื้นของอาคารเป็นแบบสมมาตร ๒ ข้างคล้ายรูปตัวเอช (H) มีบันไดไม้ขนาดใหญ่อยู่บริเวณกึ่งกลางด้านหน้าอาคาร และมีระเบียงทางเดินนำไปยังห้องต่างๆ ผนังทั่วไปตีไม้ซ้อนเกล็ดเว้นช่องลมตีระแนงไม้เพื่อระบายอากาศให้ถ่ายเททั่วกันได้ทุกห้อง ส่วนเหนือระเบียงทำเกล็ดไม้ติดตายเพื่อกันไม่ให้แดดหรือฝนสาดเข้าตัวอาคาร มีไม้ฉลุลายค้ำทุกมุมเสาระเบียง หน้าต่างและประตูเป็นบานไม้ทึบเปิดคู่ มีช่องลมที่เหนือหน้าต่างและประตู หลังคาเป็นหลังคาปั้นหยาผสมหลังคาจั่ว มุงด้วยแผ่นหลังคาเหล็กสแกนรูฟ (Scan roof) สีแดง

จากอาคารไม้หลังแรกของสถาบัน จนถึงปัจจุบันในปี ๒๕๖๖ ที่มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานีจะมีอายุครบ ๑๐๐ ปี และมีการพัฒนาทางกายภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมาก แต่ถึงกระนั้นอาคารวังแดงก็ยังยืนเด่นเป็นสง่า และได้รับการเอาใจใส่ดูแลสืบต่อมาเป็นอย่างดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสมัยที่ ผศ.จรูญ ถาวรจักร์ เป็นอธิการบดี ได้มีการอนุรักษ์และปรับประโยชน์ใช้สอยครั้งใหญ่ เพื่อใช้เป็นหอประวัติมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี โดยในการบูรณะปรับปรุงครั้งนั้นได้มีการปรับย้ายตำแหน่งอาคารเล็กน้อยให้สมดุลกับผังบริเวณโดยรวมมากยิ่งขึ้น ส่วนตัวอาคารชั้นล่างได้ปรับเป็นห้องกระจกติดเครื่องปรับอากาศไว้สำหรับประกอบกิจกรรมอเนกประสงค์ อาทิเช่น การประชุมสัมมนา หรือพิธีการงานบุญต่าง ๆ โดยเจตนาที่จะไม่ให้มีม่านบังตาใด ๆ ทั้งสิ้น เพื่อคงความรู้สึกว่าอาคารหลังนี้เป็นอาคารยกใต้ถุนสูง และโล่งโปร่งเหมือนเมื่อสมัยแรกสร้าง ส่วนพื้นที่ชั้นบนได้ตกแต่งห้องต่าง ๆ ให้เป็นพิพิธภัณฑ์เพื่อแสดงประวัติความเป็นมาของสถาบัน โดยผู้ออกแบบปรับปรุงได้จงใจเน้นประตูทางเข้าคู่หน้าให้สะดุดตา ด้วยภาพเขียนสีแบบไทยรูปเทวดาถือช่อดอกไม้ หรือทวารบาลบนพื้นสีแดงสด รับกับป้ายชื่อ “หอประวัติมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี” ที่ด้านหน้าอาคารได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้แล้วยังได้มีการย้อมสีผนังไม้เดิมที่ยังคงสภาพให้เรียบร้อยสม่ำเสมอ และเปลี่ยนวัสดุมุงหลังคาจากสังกะสีเป็นกระเบื้องสีแดงเพื่อความสง่างามมากยิ่งขึ้น ส่วนภูมิทัศน์โดยรอบล้วนออกแบบให้ส่งเสริมตัวอาคาร ตลอดจนกิจกรรมที่จะใช้สอย โดยทำเป็นลานโล่งกว้างด้านหน้าอาคาร และจัดวางรูปปั้นครึ่งตัวของ ขุนประสมคุรุการ (ชื้น เชษฐสมุน) ครูใหญ่คนแรกของโรงเรียนฝึกหัดครูกสิกรรมมลฑลอุดร (พ.ศ. ๒๔๗๑-๒๔๙๕) ซึ่งปั้นขึ้นใหม่ให้ถูกสัดส่วนแทนรูปปั้นเต็มตัวของเดิม